Τρία κλειδιά για τη μελέτη και αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας
Σχεδόν δέκα χρόνια μετά την εμφάνιση της ενεργειακής φτώχειας στην Ελλάδα την περίοδο της κρίσης, το φαινόμενο παρουσιάζει νέα όξυνση στο πλαίσιο της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης του 2021. Οι τιμές της ενέργειας έχουν εκτοξευτεί λόγω της υψηλής ζήτησης, αλλά κυρίως λόγω της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την
πράσινη μετάβαση.
Η πράσινη μετάβαση επιδιώκει τον μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών οικονομιών με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, περιλαμβάνοντας ριζική αναδιάρθρωση του τομέα της ενέργειας. Ταυτόχρονα, βέβαια, οι πολιτικές για την πράσινη μετάβαση έχουν επικριθεί ότι μετατρέπουν την ενέργεια από ένα κοινωνικό
αγαθό σε εμπόρευμα, καθιστώντας για πολλούς δύσκολη την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους.
Η ενεργειακή φτώχεια πλήττει μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, όμως, παρά την κλίμακα των προβλημάτων, οι πολιτικές δεν αναγνωρίζουν τη συνθετότητα του φαινομένου. Η ενεργειακή φτώχεια προσεγγίζεται ως ένα ποσοτικό ζήτημα, ενώ οι προτάσεις για την αντιμετώπισή της περιορίζονται σε επιδοματικές πολιτικές. Τέτοιου είδους λογικές παρακάμπτουν δομικά στοιχεία του φαινομένου και, κατά
συνέπεια, οδηγούν σε μη βιώσιμες λύσεις.
Στο σημείο αυτό είναι κρίσιμο να γίνουν τρεις επισημάνσεις:
Πρώτον, συχνά η ενεργειακή φτώχεια συνδέεται με τα χαμηλά εισοδήματα, δηλαδή με την οικονομική φτώχεια. Ωστόσο, οι δυσκολίες κάλυψης των ενεργειακών αναγκών δεν περιορίζονται στα φτωχά στρώματα. Αλλά και το αντίστροφο. Τα φτωχά στρώματα δεν αντιμετωπίζουν απαραίτητα προβλήματα με την ενέργεια.
Δεύτερον, πολλοί συνδέουν την ενεργειακή φτώχεια αποκλειστικά με τα εισοδήματα, τις τιμές της ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση της κατοικίας, παραγνωρίζοντας ότι πρόκειται για ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που σχετίζεται, για παράδειγμα, με τα ευρύτερα χαρακτηριστικά των κτιρίων, τα δίκτυα ενέργειας, τις καθημερινές πρακτικές ή το καθεστώς ιδιοκτησίας της κατοικίας, καθώς και με πλήθος τομεακών πολιτικών.
Επίσης, παραγνωρίζουν ότι ανισότητες που συναρτώνται με το εισόδημα, την ηλικία, το φύλο, την απασχόληση, το καθεστώς ιδιοκτησίας της κατοικίας κ.λπ. και διαμορφώνουν τις ζωές και τις ταυτότητες των ανθρώπων, τέμνονται και πολλαπλασιάζουν την αρνητική επίδραση σε κάποιες ομάδες ως προς την πρόσβαση στην ενέργεια.
Τρίτον, η ενεργειακή φτώχεια είναι από τη φύση της ένα χωρικό φαινόμενο, ένα φαινόμενο που συμβαίνει στον χώρο και προκαλείται μέσα από την αλληλοδιαπλοκή διαφόρων χωρικών παραμέτρων. Υπό αυτή την έννοια, η ενεργειακή φτώχεια είναι χρήσιμο να μελετάται σε συνάρτηση με τις διαδικασίες παραγωγής του χώρου σε
όλες τις γεωγραφικές κλίμακες: από τη χώρα και την περιφέρεια, έως την πόλη, τη γειτονιά και την κατοικία.
Η πρόσφατη ενεργειακή κρίση, σε συνδυασμό με τις πολιτικές της πράσινης μετάβασης, έχει φέρει στο προσκήνιο την ενεργειακή φτώχεια και επιβάλλει την ανάπτυξη πολιτικών που ανταποκρίνονται στο πρόβλημα. Για να αναπτυχθούν αποτελεσματικές πολιτικές είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν οπτικές που διακρίνουν
την ενεργειακή φτώχεια από την οικονομική φτώχεια, αναγνωρίζουν τη συνθετότητα του φαινομένου και προσεγγίζουν την ενεργειακή φτώχεια ως ένα χωρικό φαινόμενο.
Απαντήσεις στις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης επιχειρεί να δώσει το έργο «Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών» (JustReDI), το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.
Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), του Ερευνητικού Κέντρου «ΑΘΗΝΑ», καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔιΠΑΕ). Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης , ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση . Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την κλιματική αλλαγή και την πράσινη μετάβαση ( Check4Facts ).
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Εικόνες από FREEP!K
