Η ιστορική τεκμηρίωση για το έθιμο “το Πέταμα της Σαρακοστής από τα παράθυρα”
Στην προσπάθεια αναβίωσης ενός παλαιού, προεπαναστατικού εθίμου, προχωρά φέτος η
δημοτική αρχή της Τρίπολης, στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Πάσχα
2023. Το ξεχασμένο και σε πολλούς άγνωστο έθιμο “το Πέταμα της Σαρακοστής από
τα παράθυρα”, (et cette ceremonie s’appelle jeter le careme par les fenetres), ανασύρθηκε
(και δεν εφευρέθηκε) από τη λήθη της ιστορικής μνήμης, μέσα από στοιχειοθέτηση
και ιστορική τεκμηρίωση. Η πηγή, που χρησιμοποιήθηκε και που αναφέρεται -εκτός των
άλλων- και στα θρησκευτικά έθιμα του Μοριά, είναι το γνωστό βιβλίο του Πουκεβίλ
«ταξίδι στο Μοριά….», εκδόσεις Τολίδη Αθήνα 1980.
Ο Πουκεβίλ ήρθε στην Τρίπολη, το διοικητικό κέντρο του Μοριά, για επτά
μήνες από το Δεκέμβριο του 1798 έως τον Ιούνιο του 1799 ως αιχμάλωτος των Τούρκων. Η
ιδιότητά του ως γιατρός οδήγησε τον Αχμέτ Πασά να τον αφήσει ελεύθερο και να γνωρίσει
τα ήθη και τα έθιμα των κατοίκων της πόλης.
Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, το έργο του “Ταξίδι στο Μοριά”, στο κεφάλαιο
“Θρησκεία – Δεσποτάδες – Καλόγεροι – Παπάδες – Λειτουργίες – Σαρακοστή – Πάσχα –
Μυστήρια” και στη σελ. 267 διαβάζουμε περί Μ. Σαββάτου: “… Οι γυναίκες καθαρίζουν το
σπίτι και ρίχνουν άφθονο νερό πάνω στο πάτωμα. Τέλος, μόλις δοθεί το σύνθημα, πετούν
φύρδην μίγδην από τα παράθυρα, για να σπάσουν τα παλιά σκεύη μαγειρικής, που
χρησιμοποίησαν κατά τη σαρακοστή. Η τελετή αυτή λέγεται “το Πέταμα της σαρακοστής
από τα παράθυρα”!
Από τα συμφραζόμενα του κειμένου συμπεραίνουμε με ασφάλεια πως
περιγράφει την εθιμοτυπική επίσκεψη των χριστιανών στον πασά, έδρα του οποίου ήταν η
Τριπολιτσά.
“…Το βράδυ, πηγαίνουν στον πασά, για να εκλιπαρήσουν την άδεια να διασκεδάσουν του
κάνουν ένα δώρο και εκείνος δεν παραλείπει να αποδεχθεί ευνοϊκά μιαν αίτηση που
του υποβλήθηκε με τόσο καλό τρόπο…”
Επιπλέον επιβεβαίωση του γεγονότος ότι ο Πουκεβίλ έζησε και περιγράφει
το Πάσχα στη Τρίπολη το έτος 1799 είναι η εξής πληροφορία, η οποία περιέχεται στο ίδιο
βιβλίο στη σελίδα 271: «Οι Έλληνες μετά το Πάσχα γιόρτασαν τον Άγιο Γεώργιο επάνω
στα ερείπια της Μαντινείας, σε ένα εξωκκλήσι αφιερωμένο σε αυτόν τον Άγιο,
που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την πεδιάδα. Ο δεσπότης, ο κλήρος, όλος
ο πληθυσμός της Τριπολιτσάς, έφτασαν σ΄ εκείνο το μέρος πριν ξημερώσει….». Κατά αντί
παραβολή με το πρωτότυπο κείμενο της γαλλικής έκδοσης του έργου του Πουκεβίλ οι
πληροφορίες που αφορούν το Τριπολιτσιώτικο Πάσχα εντοπίζονται στις σελίδες 307 και
311.
Συνολικά, θα λέγαμε ότι η αξιοπιστία του συγκεκριμένου περιηγητή
επιβεβαιώνεται από την αρτιότητα στην ταύτιση τοποθεσιών (μέσα από αρχαία κείμενα),
εκκλησιαστικών μητροπόλεων και οθωμανικών καζάδων, την αμερόληπτη αφήγηση των
πολεμικών γεγονότων και την καθαρότατη εικόνα του οικονομικού μεγέθους
των περιοχών.
Ο Pouqueville αναδείχθηκε σε έναν οξυδερκή αναλυτή της πολιτικής ζωής και του
ιστορικού τοπίου του ελλαδικού χώρου και με το έργο του συνέβαλε στη διάδοση του
Φιλελληνισμού στη Ευρώπη. Η δημοτική αρχή του Δήμου μας στηριζόμενη σε
καταγεγραμμένα και ιστορικά αποδεδειγμένα γεγονότα, τα οποία εύκολα μπορεί -όποιος επιθυμεί – να αναζητήσει και να διασταυρώσει, ζωντανεύει στη μνήμη όλων μας αυτό
το ιστορικό γεγονός.
Αμφισβήτηση οποιασδήποτε πηγής μπορεί να γίνεται και αυτό είναι
θεμιτό για κάθε ιστορικό και απλό ερευνητή. Αρκεί, βέβαια, αυτή η
αμφισβήτηση να είναι τεκμηριωμένη και σε κάθε περίπτωση να μην
είναι αποσπασματική.
Καλούμε όλους τους συνδημότες μας και τους φίλους της Αρκαδίας να παρευρεθούν στις
Πασχαλινές εορταστικές εκδηλώσεις του Δήμου μας και να ευχηθώ το Άγιο Φως της
Ανάστασης να καταυγάσει τις ψυχές όλων μας και να φέρει ευλογία σε κάθε βήμα μας
στο ταξίδι της ζωής.
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ.
Με εκτίμηση,
Ελένη Ξεν. Καρούντζου
Αντιδήμαρχος Πολιτισμού-Τουρισμού
Δήμου Τρίπολης
