Ποια είναι τα ήθη και τα έθιμα της παραμονής και ανήμερα την Πρωτοχρονιά σε διαφορές περιοχές της Ελλάδας;
Πρωτοχρονιά στην Ήπειρο
Από το βάθος του χρόνου τα πρωτοχρονιάτικα ήθη και έθιμα, οι προλήψεις, το ποδαρικό και τα γούρια κυριαρχούν την πρώτη μέρα του νέου έτους, σε όλες τις περιοχές της Ηπείρου.
Πρόκειται για έθιμα άμεσα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα, σε μια κατεξοχήν κτηνοτροφική περιοχή, όπου ειδικά στα χωριά, τηρούνται “ευλαβικά”.
Στο Πωγώνι, οι “βασιλοκουλούρες” του Αη-Βασιλιού ζυμώνονται από τις νοικοκυρές από την παραμονή. Άλλοτε ζυμώνονταν τρεις, η πιο μεγάλη για την οικογένεια, και δύο μικρότερες, για τον τσομπάνο και τον γελαδάρη.
Παλιότερα, το βράδυ της παραμονής στα καφενεία των χωριών οι άνδρες “για το καλό του χρόνου”, έπαιζαν με λίγα χρήματα “τριάντα μία”.
Νωρίς το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλοι ήθελαν τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσουν να είναι “καλός”, πήγαιναν να ταΐσουν τα ζώα με άχυρο, κρεμούσαν στα γιδοπρόβατα ένα κλαδάκι και πήγαιναν στην εκκλησία.
Στα χωριά της Κόνιτσας οι νοικοκυρές την ημέρα της Πρωτοχρονιάς έπρεπε να φτιάξουν τη Βασιλόπιτα με τα φύλλα που είχαν ετοιμάσει από την προηγούμενη μέρα.
Στο Κεράσοβο έκτος από το φλουρί, στόλιζαν τη βασιλόπιτα με διάφορα σύμβολα. Στο κέντρο της πίτας τοποθετούσαν ένα σταυρό, που συμβόλιζε τον Χριστό. Όποιος το έβρισκε θα είχε τύχη και ευλογία τη νέα χρόνια.
Επίσης, για καλή σοδειά έβαζαν ένα στάχυ, ενώ για το τσίπουρο και το κρασί ένα μικρό κομμάτι κληματόβεργας.
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς όλη η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία για να είναι ευλογημένος ο νέος χρόνος. Ο νοικοκύρης έχει μαζί του ένα ρόδι, το οποίο σπάει στην πόρτα του σπιτιού, μόλις επιστρέψουν από τη Θεία Λειτουργία.
Μπαίνει μέσα στο σπίτι με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και λέει, “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”.
Πρωτοχρονιά στα Δωδεκάνησα
Τηρώντας τις παραδόσεις και τα έθιμα, γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά σε όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου. Σε κάθε νησί όμως και κάθε χωριό, ισχύουν διαφορετικά ήθη και έθιμα, αρκετά εκ των οποίων διατηρούνται αναλλοίωτα έως και σήμερα.
Την Πρωτοχρονιά ένα από τα έθιμα το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα στα Δωδεκάνησα είναι το έθιμο της “μπουλουστρίνας”. Τα μικρά παιδιά, την πρώτη μέρα του χρόνου, επισκέπτονται τους συγγενείς και παίρνουν από αυτούς χρηματικό ποσό.
Σε χωριά της Ρόδου, αλλά και σε πολλά νησιά τηρούν το έθιμο να αφήνουν αποβραδίς κοντά στο εικονοστάσι ένα ποτήρι νερό κι ένα πιάτο με τρία κομμάτια μπακλαβά. Αφήνουν επίσης κομμάτια εφτάζυμου ή βασιλόπιτας, το ένα του Χριστού, το άλλο του Άη Βασίλη και το τρίτο του φτωχού.
Σε όλα τα νησιά προσέχουν πολύ το “ποδαρικό”. Δίνουν σημασία στο ποιός θα πατήσει πρώτος το δεξί του πόδι στο κατώφλι του σπιτιού, για να φέρει “γούρι” στη νέα χρονιά.
Στην Κάλυμνο παραδοσιακά γλυκά αποτελούν οι κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα, φοινίκια όπως λέγονται στο νησί.
Το κόψιμο της βασιλόπιτας γίνεται με την αλλαγή του χρόνου.
Φυσικά αποτελεί ακόμα μια ευκαιρία για να τρανταχθεί το νησί από τους δυναμίτες και τις τουφεκιές.
Σύμη
Οι Συμιακιές νοικοκυρές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ετοίμαζαν το φαγητό και έστρωναν το τραπέζι με το καλό τους το σερβίτσιο και τα κεντητά τραπεζομάντηλα της προίκας τους. Το φαγητό ήταν σούπα από αρνάκι ή κατσικάκι. Μετά την εκκλησία και ειδικά με το που χτυπούσαν οι καμπάνες (στις 3 π.μ.) πήγαιναν να ανάψουν τα καντήλια στις εκκλησίες και στα εξωκκλήσια που δεν λειτουργούσαν και παρέμενα κλειστά.
Παλιά δεν έφτιαχναν βασιλόπιτα. Αντ’ αυτού παρασκεύαζαν το παραδοσιακό συμιακό γλύκισμα, τα ακούμια. Αποβραδίς, λοιπόν, τα ζύμωναν και την αυγή τα τηγάνιζαν. Όλη η Σύμη μοσχοβολούσε! Έριχναν άχνη ζάχαρη, κανέλα και μέλι. Τα στόλιζαν σε ένα μεγάλο πιάτο (“σουπιέρα”) και κρατούσαν τόσο για την οικογένεια όσο και για την πεθερά τους. Μέσα σε ένα από τα ακούμια έβαζαν μια λίρα χρυσή ή ένα “ναπολεόντειο” ή ένα “κωνσταντινάτο” ή μια “κοσμάρα” (“το φλουρί”). Το τι θα έβαζαν εξαρτιόταν από την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας (από το “πουγγί” της).
Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, επίσης, πήγαιναν στο “Βρυσί” για να πάρουν νερό από την πηγή για το καλό του σπιτιού. Ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς έπαιρναν την εικόνα της Παναγίας από το εικονοστάσι και με αναμμένο το κερί κατέβαιναν από το ανώι του σπιτιού και πήγαιναν στο κατώι. Το έκαναν αυτό για να κάνει, λέει, ποδαρικό η Παναγία.
Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς χτυπούσε το κανόνι. Το κανονάκι από την Παναγιά του Κάστρου. Χτυπούσε στις “μεγάλες” μέρες. Σήμερα δεν υπάρχει. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εξαφανίστηκε. Αντάλλασσαν ευχές και ο νονός (“τατάς”) και η νονά (“ναννά”) έδιναν λεφτά ή ρούχα ή παιχνίδια στα βαφτιστικά τους (“έκαναν την μπουλιστρίνα”). Λόγω του ότι δεν μπορούσαν όλοι να κάνουν δώρο παιχνίδια, κάποιες νονές έπαιρναν τα κουκουνάρια από τα κυπαρίσσια και τα έντυναν με το χρυσό χαρτί από το πακέτο των τσιγάρων.
Κως
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι νέοι της Κω κρατώντας μεγάλα ομοιώματα εκκλησιάς ή καραβιού, κατάλληλα στολισμένα και φωτισμένα, ψάλλουν εκτός από τα γνωστά στο πανελλήνιο κάλαντα: “Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψιλή μου δεντρολιβανιά…” και τα ακόλουθα κώτικα κάλαντα:
Εις αυτό το Νέον Έτος Βασιλείου εορτή,
ήρθα να σας χαιρετήσω με την πρέπουσα ευχή.
Εύχομαι, λοιπόν, να ζείτε πολλούς χρόνους ευτυχείς,
τον Βασίλειο τον Μέγα να’ χετε συνδρομητή.
Κι όσους έχετε στα ξένα να δεχθείτε με καλό,
με υγεία κι ευτυχία τον Θεό παρακαλώ.
Κ’ εις έτη πολλά κι ένα κομμάτι μπακλαβά!
Την Πρωτοχρονιά όλες οικογένειες της Κω συνηθίζουν να φτιάχνουν τον “μπακλαβά” από φύλλα ζύμης που ανοίγουν με το “πιτθαριόξυλο” και τα απλώνουν στο ταψί με σησάμι καβουρδισμένο και καρύδι ή αμύγδαλο.
Οι οικογένειες, που έχουν κορίτσια αρραβωνιασμένα και τα πλουσιόσπιτα κάνουν δυο ταψιά μπακλαβά, τον “καλό” δηλ. το μεγάλο ταψί και τον “κέλη” δηλ. το παρακατινό μικρό ταψί, για να φαγωθεί την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Τον καλό θα τον χαλάσει, θα πάρει, δηλαδή, το πρώτο κομμάτι από το ταψί, που βάζουν μπροστά του, ο γαμπρός ή παλαιότερα ο παπάς, που έβγαινε στα χωριά και αγίαζε για το καλό του χρόνου.
Λέρος
Στο νησί της Λέρου μόλις γυρίσει ο χρόνος ένας που βρίσκεται έξω από το σπίτι έρχεται κρατώντας ένα δοχείο με νερό και μια πέτρα. Είναι το ποδαρικό του σπιτιού. Με το νερό ραντίζουν στα τέσσερα καντούνια (γωνιές) μέσα στο σπίτι μέχρι να ‘ρθει τον επόμενο χρόνο η καινούργια πέτρα και εύχονταν “όπως η πέτρα είναι γερή έτσι να ναι και η υγειά σας όλο το χρόνο”.
Ο αρχηγός της οικογένειας σπάει το ρόδι. Μπαίνει τρία βήματα μέσα και λέει: “ένα, δύο, τρία μέσα τα καλά”, κάνει τρία βήματα πίσω και λέει “ένα, δύο, τρία έξω τα κακά”.
Σπάει μετά το ρόδι σε μια γωνιά της πόρτας και αφήνει σαράντα κούνια μέσα στο σπίτι για σαράντα ημέρες.
Πολλές φορές το νερό το φέρνουν το πρωί της Πρωτοχρονιάς. Σηκώνονται πολύ πρωί πριν βγει ο ήλιος και το νερό το λένε αμίλητο, γιατί καθώς το φέρνουν δεν μιλάνε καθόλου.
Ρίχνουν στις τέσσερις γωνιές του σπιτιού νερό και λένε “όπως τρέχει το αθάνατο νερό, έτσι να τρέχουν και τα καλά και τα πλούτη στο σπίτι”.
Όταν γυρίσει ο χρόνος κόβουν τη βασιλόπιτα. Αυτού που θα του τύχει το φλουρί θεωρείται τυχερός και το φυλάει.
Οι καλικάντζαροι του Δωδεκαήμερου
Ιδιαίτερα διαδεδομένες στη Θεσπρωτία είναι οι δοξασίες περί καλικαντζαραίων, που κατά την παράδοση ,εμφανίζονται από την παραμονή των Χριστουγέννων και φεύγουν τα Θεοφάνια με τον Αγιασμό.
Στην αρχαία Θεσπρωτία, η αντίληψη περί καλικαντζαραίων, συνδυαζόταν και με το νεκρομαντείο της Εφύρας. Ο κόσµος πίστευε πως οι ψυχές των πεθαµένων ξαναγύριζαν για ένα διάστηµα στη γη και έµεναν κοντά στους ζωντανούς. Στην προσπάθεια τους να ξεφαντώσουν, γίνονταν ενοχλητικοί µε τα πειράγµατά τους.
Οι καλικάντζαροι, σύμφωνα με τη μυθολογία, εµφανίζονται στις γιορτές. Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο στα έγκατα της γης, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γη. Όταν είναι πολύ κοντά να το πετύχουν, την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν στη γη δημιουργώντας προβλήματα στους ανθρώπους .
Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τους εξουδετερώσουν με διάφορους τρόπους και κυριότερα με τη φωτιά, η οποία έκαιγε συνεχώς στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Με τη στάχτη του, ράντιζαν το σπίτι ξημερώματα παραμονής Θεοφανείων και ανήμερα της εορτής με αγιασμό, και έτσι τα δαιμόνια τρέπονταν σε φυγή.
Στο νομό Λάρισας, η παράδοση παραμένει στον χρόνο και τα έθιμα την περίοδο της Πρωτοχρονιάς παίρνουν “σάρκα και οστά” κάθε χρόνο αυτήν την περίοδο. Αν και τα περισσότερα από τα έθιμα έχουν χαθεί, υπάρχουν κάποια που αναβιώνουν ακόμη και σήμερα αναδεικνύοντας ότι η λαϊκή παράδοση είναι πολύ πλούσια. “Οι Καμήλες και Ντιβιτζήδες”, “Τα Μπαμπαλιούρια”, είναι κάποια από αυτά τα έθιμα που παραμένουν στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας.
“Μπαμπαλιούρια”
Σε κάποιες περιοχές της Ελασσόνας, το έθιμο που αναβιώνει την περίοδο που οδεύουμε προς την αλλαγή του χρόνου είναι τα λεγόμενα “Μπαμπαλιούρια”. Πρόκειται για ένα έθιμο που κουβαλάει μια μακρά ιστορία και σχετίζεται με τον “εξορκισμό” των κακών πνευμάτων.
Κατά τη διάρκεια των δρώμενων, διάφοροι μεταμφιεσμένοι φορούν πάνω τους κρεμασμένα κουδούνια, οι ήχοι των οποίων δίνουν το μήνυμα της έναρξης της νέας χρονιάς. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς σε πολλά σπίτια κόβεται και η παραδοσιακή πίτα με το χρυσό φλουρί, ενώ σύμφωνα με την παράδοση, όποιος το βρει θα είναι και ο τυχερός της νέας χρονιάς.
Τα “Μπαμπαλιούρια” παλαιότερα ξεκινούσαν από την εκκλησία και γύριζαν σε όλα τα σπίτια των χωριών, έλεγαν κάλαντα και κατέληγαν στην πλατεία.
“Καμήλες και Ντιβιτζήδες”
Σε κάποιες περιοχές του νομού, όπως είναι για παράδειγμα το Μεγάλο Μοναστήρι, ένα έθιμο που αναβιώνει είναι οι “Καμήλες και Ντιβιτζήδες”.
Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην παράδοση της Ανατολικής Ρωμυλίας και ο βασικός πυρήνας είναι μεταξύ άλλων η ανταλλαγή των ευχών για να έρθει η καλή χρονιά.
Κατά τη διάρκεια του εθίμου χορεύεται ένας εντυπωσιακός χορός που έχει την μορφή ζωναράδικου με τους άντρες να εκτελούν διάφορες φιγούρες.
Πρωτοχρονιά στην Κρήτη
Το έθιμο του κουβαλήματος του νερού και της πέτρας από τον νοικοκύρη του σπιτιού, και ο ζυμωμένος από τις νοικοκυρές σταυρός αποτελούσαν για τους Κρητικούς και κυρίως για τους κατοίκους των χωριών μερικά από τα χαρακτηριστικότερα έθιμα της Πρωτοχρονιάς.
Παραδοσιακά και στην Κρήτη τα ” σημάδια” της πρώτης ημέρας του χρόνου ήταν και ο “οδηγός” για τη νέα χρονιά .
Σύμφωνα με την παράδοση σε πολλές περιοχές του νησιού πίστευαν πως την Πρωτοχρονιά το πρώτο πράγμα που πρέπει να δεις είναι βουνό κι ένα υγιή γείτονά σου, έτσι ώστε κι εσύ να ζήσεις με υγεία και πολλά χρόνια, τόσα όσο και τα βουνά. Αν δεις θάλασσα τότε θα είσαι συνέχεια ταραγμένος όπως κι η θάλασσα.
Το νερό και η πέτρα
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο άντρας του σπιτιού πήγαινε να φέρει νερό σε ένα σταμνί και μια πέτρα. Με το νερό ράντιζε το εξωτερικό και εσωτερικό του σπιτιού λέγοντας: “Όπως τρέχει τούτο το νερό έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου”. Την πέτρα την έβαζε κάτω από το κρεβάτι λέγοντας: “Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου”. Η πέτρα έμενε κάτω από το κρεβάτι ως τα Φώτα.
Το ποδαρικό
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία. Μαζί είχαν και μια εικόνα του σπιτιού, η οποία αφού λειτουργηθεί θα κάνει το ποδαρικό στο σπίτι. Το έθιμο του ποδαρικού έχει μεγάλη σημασία στην Κρήτη, ακόμα και τις ημέρες μας. Ποδαρικό σημαίνει: Ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του (ποδαρικό) στο σπίτι μετά την είσοδο του νέου χρόνου. Αυτός ο άνθρωπος πρέπει να είναι τυχερός για να φέρει τύχη στο σπίτι.
Ο σταυρός από ζύμη
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς πολλές νοικοκυρές έφτιαχναν από τη ζύμη των κουλουριών ένα σταυρό που τον κολλούσαν στις πόρτες. Σε άλλα χωριά έβαζαν στα σπίτια ένα φυτό από βολβό και σε άλλα ένα κλωνάρι χαρουπιάς γιατί η χαρουπιά είναι ένα δένδρο που δίνει πολλούς καρπούς, πάντα πράσινο το ίδιο και ο βολβός και συμβολίζουν την αφθονία. Άλλες νοικοκυρές λιβάνιζαν το σπίτι γιατί πίστευαν πως οι καλικάντζαροι στήνουν χορό και μαγαρίζουν τα φαγητά όταν τα βρίσκουν ξεσκέπαστα. Σε πολλά νοικοκυριά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς που είναι ταυτόχρονα και η παραμονή της γιορτής του Αγίου Βασιλείου άφηναν στο τραπέζι ένα ποτήρι κρασί με φαγητό ή ένα γλυκό με κάποιο ποτό και νερό για να έρθει ο Άγιος να αφήσει τα δώρα του, να φάει και να πιει και να ξεκουραστεί.
Το σπάσιμο του ροδιού
Ένα παλιό έθιμο που διατηρείται και σήμερα είναι το σπάσιμο του ροδιού αλλά και της ασκελετούρας ( άγριο φυτό που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι ).
Οι ανύπαντρες
Τα παλαιότερα χρόνια οι ανύπαντρες κοπελιές έριχναν φύλλα ελιάς στο τζάκι. Όπως πίστευαν, αν το φύλλο γυρίσει ανάποδα θα παντρευτούν αυτόν που θέλουν. Άλλες πάλι έπαιρναν τρία κουκιά, το ένα είναι ψημένο, το άλλο ολόκληρο και το άλλο ξεφλουδισμένο. Με κλειστά μάτια πιάνουν ένα κουκί. Αν πιάσουν το ζεματισμένο σημαίνει ότι θα πάρουν χήρο και το ξεφλουδισμένο φτωχό, αν πάλι πιάσουν το ατόφιο, το ολόκληρο σημαίνει ότι θα παντρευτούν νέο άνδρα και πλούσιο.
” Ο γεωργός Άγιος”
Η Πρωτοχρονιά είναι και η μέρα που γιορτάζει ο Άγιος Βασίλειος. Η παράδοση της Κρήτης θέλει τον Άι Βασίλη γεωργό. Έτσι όποιος είναι γεωργός και θέλει να έχει την ευλογία του Αγίου πρέπει να οργώσει ένα χωράφι του.
Πρωτοχρονιά στην Πελοπόννησο
Το σπάσιμο του ροδιού, το κέρασμα από την ψυχοκόρη, το φαγητό για τις Μοίρες και το ψήσιμο της κουλούρας είναι μερικά από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Πελοπόννησο
Στη Μεσσηνία
Στην Μεσσηνία, ένα από τα έθιμα είναι το σπάσιμο του ροδιού την Πρωτοχρονιά.
Όταν λοιπόν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, ο νοικοκύρης μπαίνει πρώτος μέσα στο σπίτι, κρατώντας ένα ρόδι στο χέρι. Στην συνέχεια ρίχνει κάτω το ρόδι για να σπάσει κάνοντας ταυτόχρονα ευχές.
Επίσης, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν τα μέλη της οικογένειας βγαίνουν από το σπίτι, πατούν πάνω σε μία μεγάλη πέτρα, την οποία έχει τοποθετήσει στο κατώφλι η νοικοκυρά από την παραμονή.
Στην Κορινθία
Στην Κορινθία, ένα από τα έθιμα της πρώτης ημέρας του νέου έτους, είναι αυτό της ψυχοκόρης.
Ειδικότερα, το πρωί της Πρωτοχρονιάς, όταν η οικογένεια επιστρέφει από την εκκλησία, η έφηβη κόρη τούς περιμένει, κρατώντας στα χέρια της ένα μεγάλο πιάτο γεμάτο με γλυκά και τα προσφέρει. Το πιάτο περιέχει κυρίως μελομακάρονα, δίπλες, κουραμπιέδες, τηγανόψωμα, ξεροτήγανα, καθώς και γλυκά του κουταλιού. Παράλληλα προσφέρει στον άντρα τής οικογένειας ένα ποτήρι με λικέρ.
Στην Αρκαδία
Σε χωριά της Αρκαδίας, κάτοικοι τοποθετούν ανήμερα την Πρωτοχρονιά σε κρήνες, διάφορα φαγητά, που προορίζονται για τις Μοίρες.
Εάν λοιπόν την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι δεν βρουν τα φαγητά, πιστεύουν ότι η νέα χρονιά θα είναι καλή, ενώ εάν παραμένουν στις κρήνες, τότε θεωρούν ότι θα συμβεί το αντίθετο.
Στη Λακωνία
Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς κάτοικοι στην περιοχή Αλευρού συνήθιζαν να ψήνουν στο τζάκι μία μεγάλη κουλούρα, η οποία ήταν ζυμωμένη με νερό και αλεύρι, ενώ μετά το ψήσιμο της έβαζαν μέλι και καρύδια. Το πρωί της επόμενης ημέρας, μετά τη επιστροφή από την εκκλησία, κρεμούσαν την κουλούρα στο κέρατο του βοδιού τους και στη συνέχεια περίμεναν πότε αυτό θα την τινάξει από το κεφάλι του. Αν λοιπόν μετά το τίναγμα της κεφαλής η κουλούρα έπεφτε στο δάπεδο με την όψη προς τα επάνω, τότε πίστευαν ότι η σοδειά της νέας χρονιάς θα ήταν καλή. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς το εορταστικό τραπέζι περιελάμβανε το παραδοσιακό φαγητό σούπα με κότα, ενώ μετά το τέλος του γεύματος απολάμβαναν τις λαλαγγίδες.
Στην Αχαϊα
Ένα από τα παλαιότερα έθιμα την Πρωτοχρονιά στην Πάτρα, ήταν η υπαίθρια αγορά των μποναμάδων, η οποία ξεκινούσε να λειτουργεί λίγες ημέρες πριν από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Σε αυτή την αγορά υπήρχαν κυρίως πολλά παιχνίδια και δώρα. Για πολλά χρόνια οι πάγκοι με τους μποναμάδες στήνονταν στην πλατεία Γεωργίου, ενώ στην συνέχεια μεταφέρθηκαν στον πεζόδρομο της Τριών Ναυάρχων.
