Ενόψει της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 – Εθνικής μας Παλιγγενεσίας και με την πίστη πως η ιστορία αποτελεί πηγή έμπνευσης αλλά και δυναμική για το μέλλον, τιμούμε τους δικούς μας ανθρώπους – αγωνιστές οι οποίοι έγραψαν τις δικές τους σελίδες ιστορίας, άνοιξαν και περπάτησαν τα δικά τους ιστορικά μονοπάτια, συμμετείχαν στις μεγάλες εκείνης της περιόδου ιστορικές διαδρομές.
Επαναπροσεγγίζουμε και αναδεικνύουμε τα δικά μας ιστορικά γεγονότα, τους δικούς μας ιστορικούς τόπους. Γιατί αν την επιστήμη της ιστορία τη γράφουν οι ιστορικοί, την ιστορική αλήθεια την φωτοδοτούν και της δίνουν υπόσταση οι πρωταγωνιστές της. Γιατί αν και η επίσημη ιστορία για το 1821 κατέγραψε και ανέδειξε τους ”πρωταγωνιστές”, τους μεγάλους ήρωες και τα σημαντικά γεγονότα, υπάρχουν για το χωριό μας (όπως και για κάθε χωριό) ήρωες – αγωνιστές και ιστορικά γεγονότα που ούτε ”μικρή” ούτε ”ασήμαντα” θα πρέπει να θεωρούνται. Γιατί αυτή η ”μικρή” και αυτά τα ”ασήμαντα” ήταν που ανέδειξαν τους μεγάλους και τρανούς, που οδήγησαν στα σημαντικά, που έφεραν την ελευθερία, που σηματοδότησαν το μέλλον. Και αυτοί δεν θα πρέπει να συνεχίσουν να παραμένουν στην αφάνεια, ούτε στης λήθης το πηγάδι.
Δημήτρης Καλιοντζής ο Σιταινιώτης
Γεννήθηκε και έδρασε στη Σίταινα και τον Πάρνωνα, ως ένας από τους πιο γνωστούς και πολυτραγουδισμένους Κλέφτες. Ο Aναγνώστης Κοντάκης, στα απομνημονεύματά του, τον κατατάσσει ανάμεσα στους επτά πιο ονομαστούς Κλέφτες της Πελοποννήσου. Υπήρξε πρωτοπαλίκαρο του Ζαχαριά.
”μπροστά πηγαίνει ο Ζαχαρίας πίσω ο Κουλαμερτζίνιος
στη μέση πάει ο Καλιοντζής σαν παλλικάρι πούνε,
πέτρα την πέτρα περπατούν οσάν της περδικούλες…”
Η λαϊκή μούσα ύμνησε τη λεβεντιά και τα κατορθώματα του σε πολλά δημοτικά τραγούδια. Το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σίταινα, ανήκει σήμερα στον Αναστάσιο Π. Μπόκολα.
Θεόδωρος Ιωάννου ή Κρητικός
Προς την επί του κατά του Ιερού Αγώνα εκδουλεύσεων Σεβαστήν Επιτροπήν, στις 16 Απριλίου 1865 αίτηση του γιου του Γιώργη Θεόδωρου Κρητικού, αναφέρεται: ”Ο Θεόδωρος Ιωάννου ή Κρητικού γεννηθείς εις Σίταινα της επαρχίας Κυνουρίας και κατοικών εις Ναύπλιον προ του Ιερού Αγώνος ως έχων το μονοπώλιον των ανθράκων εν τη πόλη ταύτην άμα ήχησε η Σάλπινξ της ελευθερίας της πατρίδος εγκατέλειψαν τας αποθήκας πλήρεις εκ του εμπορεύματος τα δύο ιδιόκτητα πλοία φορτωμένα εξ αυτών ένα εις τον Λιμένα του Ναυπλίου και την οικίαν μεθ΄ όλων των επίπλων και της κινητής περιουσίας του και φυγών δια ξηράς μετέβη εις την ιδιαιτέραν του πατρίδαν την Σίταινα ένθα όπλισεν τους συγχωρίους του συμποσουμένους με ογδοήκοντα περίπου οίτινες εξελέξατο αυτού αρχηγόν. Μεταβάς δε εις Σπάρτην η ηνώθη υπό τους αδελφούς Ιατράκου και Νικηταράν…”
Στον φάκελο του στα Α.Χ.Ε.Β. υπάρχει επίσης πιστοποιητικό, με αριθμό 029290 – 1087, όπου οι Οπλαρχηγοί Νικήτας Σταματελόπουλος και Δημ. Τσόκρης πιστοποιούν τα ανωτέρω, αναγνωρίζουν τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα και επιβεβαιώνουν πως ”ήταν επικεφαλής ικανού Σώματος του χωριού της Σίταινας”.
Με βάση τα στοιχεία που εμπεριέχονται στο φάκελο του γνωρίζουμε πως ο σημαντικός αυτός αγωνιστής με την έναρξη του αγώνα κινήθηκε επικεφαλής Στρατιωτικού Σώματος Σιταινιωτών προς τη Σπάρτη, γνωρίζουμε τις μάχες στις οποίες έλαβε μέρος, πως πληγώθηκε και την πολιορκία του Ναυπλίου και στους δύο βραχίονες και πως ”με την λήθην απεβίωσε το έτος 1829 προς 30 εκ των πληγών αυτού”.
Γεώργιος Λ. Μπουρμάς
Με την έναρξη της Επανάστασης του 1821 διέθεσε όλη την περιουσία του στον αγώνα. Στρατολόγησε και εξόπλισε με δικά του χρήματα Σιταινιώτες και ετέθη επικεφαλής, λαμβάνοντας μέρος σε όλες τις γνωστές μάχες από το 1821 έως το 1828 και προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες στον αγώνα. Πλούσιες πληροφορίες για τη δράση και τη προσφορά του υπάρχουν στο φάκελο του στα Α.Χ.Ε.Β. Τιμήθηκε με τον βαθμό του Ταξίαρχου και του ”Αργυρούν Αριστείον”. Πιστοποιητικό υπογεγραμμένο από τους παλιούς Καπεταναίους Μαυρομιχάλη, Σταματελοπούλο, Γιατράκο στις 20 Νοεμβρίου 1844 καθώς και η βεβαίωση των κατοίκων του τότε Δήμου Σιταίνης πιστοποιούν και αποδεικνύουν τη μεγάλη δράση και τη προσφορά του.
Σε αίτηση των κληρονόμων του Γεωργίου Μπουρμά προς την Επιτροπή του Αγώνος, στις 29 Απριλίου του 1865, διαβάζουμε πως: ”Ο μακαρίτης Γεώργιος Λ. Μπουρμάς πατήρ των υπό φαινομένων άμα άρχισεν ο υπέρ Ελευθερίας Ιερός Αγώνας λαβών τα όπλα και ταχθής επικεφαλής πεντήκοντα ομοχωρίων του εξστράτευσεν κατά των Οθωμανών και παρευρέθη εις τα μάχας Βερβένων, Τριπόλεως, Βαλτετσίου, Κορίνθου, Καλτεζών, Δερβενακίων (Δράμαλης), Τρικόρφων και λοιπάς κατά την αράδα μάχας περί του έτους 1828 όταν επικατέστη η ησυχία…”
Με βάση τα προαναφερθέντα και τις μάχες τις οποίες έλαβε μέρος ενισχύεται η θέση μας πως ο Γιώργος Μπουρμάς με την έναρξη της Επανάστασης εντάχθηκε στο Στρατόπεδο των Βερβένων ως επικεφαλής 50 περίπου αγωνιστών Σιταινιωτών.
Οι Σιταινιώτες Αγωνιστές
Με την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα 150 περίπου Σιταινιώτες εντάχθηκαν στα πρώτα στρατιωτικά τμήματα και πήραν μέρος στις μάχες υπό τις οδηγίες στον τότε γνωστών Οπλαρχηγών και Καπεταναίων. Αρκετοί από αυτούς πρόσφεραν το αίμα τους και η ζωή τους στα πεδία των μαχών για να φουντώσει το δέντρο της πολυπόθητης λευτεριάς. Ήταν εκείνοι οι οποίοι στις αρχές του Αυγούστου του 1826, όταν τα στρατόπεδα του αγώνα είχαν διαλυθεί από τον Ιμπραήμ και οι περισσότεροι αγωνιστές είχαν επιστρέψει στα χωριά τους, έσωσαν τους κατοίκους του χωριού μας στο οχυρό – ”κάστρο” της Ζαγκόλης, όπου απέκρουσαν επιτυχώς και έτρεψαν σε φυγή μία ορδή του Ιμπραήμ.
Από το μεγάλο κατάλογο των Σιταινιωτών Αγωνιστών του 1821, μέχρι σήμερα, λίγα μόνο ονόματα κατορθώσαμε να εντοπίσουμε και να φέρουμε στο φως. Μεγάλες οι δυσκολίες για να καλυφθούν στο λαβύρινθο των ‘‘Εθνικών μας Αρχείων Χειρογράφων’‘. Επιπλέον ο αδηφάγος χρόνος έσβησε και περιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις μνήμες και τη λαϊκή μας παράδοση.
Τα ονόματα των Σιταινιωτών Αγωνιστών που εντοπίστηκαν στα ”Εθνικά Αρχεία Χειρογράφων” είναι:
Γιώργης Σιταινιώτης
Θεόδωρος Ιωάννου ή Κρητικός
Γεώργιος Θεοδώρου Λέου Κρητικός
Ιωάννης Θεοδώρου Λέου Κρητικού
Κωνσταντίνος Λέου
Γεώργιος Καλιοτζής
Δημήτρης Καλιοτζής
Λάσκαρης Ασημακόπουλος
Γεώργιος Λ. Μπουρμάς
Γιάννης Αξιώτης ή Αυξιώτης
Κωνσταντίνος Λαλιώτης
Γιάννης του Δήμου Σιταινιώτης
Δήμος του Γιάννη Σιταινιώτης
Στους φακέλους των παραπάνω Αγωνιστών, στα Α.Χ.Ε.Β., εμπεριέχονται:
- Αιτήσεις τόσο των ιδίων των Αγωνιστών, όσο και των κληρονόμων ή οικείων τους προσώπων προς την Επιτροπή του Αγώνα.
- Πιστοποιητικά του τότε Δήμου Σιταίνης.
- Βεβαιώσεις των κατοίκων της Σίταινας και Πιστοποιητικά γνωστών Οπλαρχηγών που αποδεικνύουν τη στρατιωτική δράση τους.
- Έγγραφα με τα οποία αναγνωρίζονται ως βαθμοφόροι.
- Τιμητικές διακρίσεις και Διπλώματα που έλαβαν από τη Πολιτεία.
- Γενικότερα, από τους φακέλους αυτούς, αντλούμε σημαντικά στοιχεία, τόσο για τους ίδιους τους Αγωνιστές όσο και για τη Σίταινα εκείνης της ιστορικής περιόδου.
Το σπήλαιο του Καρατζά
Βρίσκεται 4 χιλιόμετρα περίπου Βορειοδυτικά της Σίταινας. Θα μας οδηγήσει εδώ το παλιό μονοπάτι που ξεδιπλώνεται από τη Σίταινα προς το οροπέδιο του Προφήτη Ηλία και ακολουθώντας πάνω από τα πηγάδια της Μπήλιαινας ένα μικρότερο μονοπάτι σε Ανατολική κατεύθυνση.Το σπήλαιο αυτό υπήρξε καταφύγιο των Κλεφτών του Πάρνωνα κατά την προεπαναστατική περίοδο. Ο επισκέπτης θα θαυμάσει το σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο του σπηλαίου και θα παρατηρήσει τα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας εκείνης της περιόδου.
Η Σπηλιά του Καλιοντζή
Ανοίγετε επιβλητικά στα ριζά του βραχώδους απόκρημνου κάτω από το Τσοίχημα στην άκρη της συνοικίας του Γαλατά. Στα δημοτικά τραγούδια που υμνούν τον καλιοντζή αναφέρεται και ως ”της Συκίας ο βράχος”. Εδώ σύμφωνα με τα τραγούδια αυτά, αλλά και τη Σιταινιώτικη παράδοση, τραυματίστηκε σοβαρά σε μία μάχη του με τους Τούρκους και περικυκλωμένος από αυτούς ο Δημήτρης Καλιοντζής. Σύμφωνα πάντα με τους στίχους μιας παραλλαγής των τραγουδιών αυτών, τον Καλιοντζή έσωσε ο ερχομός του Ζαχαριά από τη Μάνη, στο άκουσμα του οποίου οι Τούρκοι έτρεξαν για να φύγουν και γκρεμίστηκαν στη ρεματιά του Βρασιάτη.
Τον Καλιοντζή το κλείσανε μες της ”Συκιάς τον Βράχο”…
ο Ζαχαριάς που το άκουσε πολύ του κακοφάνη
και τα άλογα εσέλωσε, τα Σίταινα πααίνει…
και οι Τούρκοι εγκρεμίστηκαν και πέσαν μες το ρέμα…
Στο Δεύτερο μέρος του αφιερώματος:
– Το οχυρό ”κάστρο” της Ζάγκολης.
– Η Μάχη της Ζάγκολης
Πολιτιστικός Σύλλογος Σίταινας
*Το κείμενο και οι εικόνες δημοσιεύονται έπειτα από άδεια του κ. Πέτρου Αλοίμονου
